Φωτογραφία: Aναλογικές & Ψηφιακές εποχές…

Με αφορμή τα 100 χρόνια της Nikon (1917-2017) αξίζει να θυμηθούμε την εποχή του φίλμ και το πώς περάσαμε στην ψηφιακή φωτογραφία.

Η πρώτη ψηφιακή φωτογραφική μηχανή παρουσιάστηκε σαν πρωτότυπο το 1975 από την Kodak, ήταν δύσχρηστη, βαριά, σχεδόν αδύνατο να μετακινηθεί ή να βγεί σε παραγωγή και μόνο το 1981 κυκλοφόρησε η πρώτη Sony Mavica με floppy disk (δισκέτα) αντί για φίλμ. Στην ουσία ήταν μια μικρή βιντεοκάμερα που τραβούσε φωτογραφίες για προβολή στην TV.

To 1990 παρουσιάστηκε το Photoshop από την Adobe και το 1991 η Kodak σε συνεργασία με τη Nikon παρουσιάζουν μια πρώτη επαγγελματική ψηφιακή φωτογραφική κάμερα, με βάση το σώμα της F3 και κόστος 13000 δολάρια!

Το 1994 η SanDisk παρουσιάζει τις πρώτες Compact Flash Memory Cards και διάφορες εταιρίες μπορούν πλέον να παράγουν πρακτικές ψηφιακές κάμερες εφόσον είχε λυθεί το πρόβλημα ενός μικρού, ελαφρού και ικανού μέσου αποθήκευσης!

To 1996 η Sony παρουσιάζει την πρώτη CyberShot και το 1999 η Nikon την D1, την πρώτη - πανάκριβη - ψηφιακή DSLR (Digital Single Lens Reflex), ημερομηνία ορόσημο, καθώς όλοι οι σοβαροί ερασιτέχνες και επαγγελματίες χρησιμοποιούν μηχανές με καθρέπτη (που επιτρέπουν να δείς μέσα από το φακό) ως κύριο εργαλείο της δουλειάς τους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 η αγορά αρχίζει να γεμίζει από ψηφιακές μηχανές που γίνονται όλο και πιο προσιτές, ενώ το φίλμ υποχωρεί σχεδόν μέχρι ολικής εξαφάνισης. Σήμερα η Nikon διατηρεί στη γκάμα της μόνο την F6 με φιλμ, τα οποία παράγονται ακόμα για τους ρομαντικούς αλλά και τους πιστούς της παλιάς τέχνης (κάτι σαν τους δίσκους βινυλίου…).

Πηγαίνοντας πίσω, το 1976, χρησιμοποιώ για πρώτη φορά μια ρωσική FED-2 (πλήρως μηχανική, χωρίς φωτόμετρο, με φίλμ τύπου 135 και με «παραθυράκι») για τις πρώτες φωτογραφήσεις των μοντέλων, καθώς και μια Agfamatic pocket 2000 με το μικρό φίλμ τύπου 110 σε κασέτα (και τα κυβο-φλάς μιας χρήσης). Πλήρης απογοήτευση καθώς τα «παραθυράκια» εμφανίζουν παράλλαξη (άλλο βλέπει ο φακός και άλλο τραβάει η μηχανή σε κοντινές αποστάσεις) ενώ η ποιότητα είναι μέτρια (υψηλός κόκκος, μέτριες εμφανίσεις/εκτυπώσεις στα εργαστήρια, συχνά περίεργα χρώματα, κλπ).

Την κατάσταση σώζει ο Δημήτρης Λαρόζας που το 1979-80 είχε μια Yashica TL Electro X και μια Canon A-1 (και οι δύο SLR) και με αυτές γίνονται οι περισσότερες φωτογραφήσεις μοντέλων για τα άρθρα στην «Αθλητική Αεροπορία» και στα πρώτα τεύχη της «ΠΤΗΣΗΣ» με πλαστικομοντελισμό. Για ένα διάστημα χρησιμοποιούμε Αsahi Pentax ME/MX, Canon AE-1 και Olympus OM-1/OM-2, δανεικές από φίλους, καθώς στο Λύκειο δεν περίσσευαν χρήματα και για μοντέλα και για ακριβές μηχανές. Από την άλλη, έχοντας την εμπειρία των ρώσικων δεν θέλαμε να πέσουμε τόσο…χαμηλά αγοράζοντας Praktika, Zenit-Ε, Cosina, Konica ή…Lubitel 2! Και πώς να το κάνουμε όταν παρακολουθούμε όλες τις εξελίξεις αγοράζοντας κάθε μήνα τα περιοδικά «Φωτογραφία» του Σταύρου Μωρεσόπουλου και το «Φωτο-Τεστ», καθώς στο Λύκειο βρίσκουμε συμμαθητές που εκτός από το χόμπυ του μοντελισμού (ένα μοντέλο φτιαγμένο κάθε 2-3 μέρες) είχαν και τρέλα με τη φωτογραφία και τις εμφανίσεις/εκτυπώσεις των φίλμ. Σε κάποια τεύχη αυτών των περιοδικών ανακαλύπτουμε φωτογραφίες μοντέλων μας στις επιστολές αναγνωστών, ρωτώντας για τον…υψηλό κόκκο που μας έβγαλε ένα εργαστήριο κάνοντας λάθος στην εμφάνιση του φίλμ (ILFORD ή Kodak PLUS-X 125ASA, ασπρόμαυρο).

To 1981 αγοράζεται (παραγγελία σε ένα ταξίδι του μεγάλου αδελφού στο Παρίσι) η πρώτη αυτόματη Nikon FE με προτεραιότητα διαφράγματος και ηλεκτρονικά ελεγχόμενο φωτοφράκτη. Με αυτήν θα γίνουν όλες οι φωτογραφήσεις στην «ΠΤΗΣΗ» και στο «ΜΟΝΤΕΛΟ». Οι αγορές φωτογραφικών/HiFi ήταν πολύ πιο φτηνές από το εξωτερικό. Επί εποχής “Modelling” θα αποκτηθούν άλλες τρείς FE (ελαφρά μεταχειρισμένες σε ταξίδια στο Λονδίνο) μαζί με είδικούς φακούς μάκρο & ζουμ, motor-drive και άλλα καλούδια, καθώς ένα σώμα ήταν αδύνατο να καλύψει τις διάφορες ανάγκες στο περιοδικό. Η καταπόνηση έφτανε στο σημείο να χαλαρώσει και να αποκολληθεί (μετά από χρόνια) ο ελαστικός δακτύλιος εστίασης του Micro Nikkor 55mm/f2.8 από τη θερμότητα των ισχυρών προβολέων στο studio (δεν χρησιμοποιούσαμε studio flash με «ομπρέλες»). Σε μια φωτογράφηση μοντέλου αυτοκινήτου (Μercedes 450SLC Rally, Εsci 1/24 από το "ΜΟΝΤΕΛΟ" Νο.4 του 1987) παραλίγο να λιώσει το ίδιο το μοντέλο από έναν προβολέα που ήταν κοντά του! Ο συνεργάτης αναγκάστηκε να επιστρατεύσει μια καθιστή φιγούρα νταλικιέρη οδηγού της Revell και να την μετατρέψει σε... Bjorn Waltegard πριν την κολλήσει πάνω στο ελαφρώς λιωμένο φτερό για να καλύψει τη ζημιά! Ουδέν κακόν αμιγές καλού πάντως αφού οι αναγνώστες απόλαυσαν ένα χρησιμότατο δεύτερο μίνι - άρθρο μετασκευής φιγούρας με τεχνική καυτής βελόνας...(Εύγε στο Γιώργο Θεριάκη που μας βοήθησε να βρούμε αμέσως το συγκεκριμένο άρθρο και τεύχος, μια και σε εκείνο το άρθρο δεν αναφερόταν καθόλου πως είχε γίνει η ζημιά).

Με τον Micro Nikkor έχει φωτογραφηθεί το 95% των θεμάτων στο “Modelling” από το 1989 μέχρι το 2001. Σε κάποιες εντυπωσιακές φωτογραφήσεις σε εξώφυλλα χρησιμοποιήσαμε τον αρχιτεκτονικό PC Nikkor, ο οποίος είχε κίνηση tilt & shift με έλεγχο της προοπτικής και απόλυτο βάθος πεδίου (ισοδύναμο με f/64 και μεγαλύτερο – κάτι που ούτε ο καλύτερος Macro δεν μπορούσε να προσφέρει).

Το 2005 θα γίνουν οι πρώτες φωτογραφήσεις με την ψηφιακή Nikon D70 του Γιάννη Σπανού και το 2006 θα αγοραστεί η πρώτη μας ψηφιακή Nikon D80 (1300 ευρώ μαζί με τον 18-135mm), η οποία επιβιώνει και αποδίδει ότι βλέπετε μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστικό της επιτυχίας του σετ D80 + φακού 18-135 (28-200mm στo παραδοσιακό φορμά) το 2006 ήταν ότι μαζί με μας την παρήγγειλαν ταυτόχρονα στο Δαμκαλίδη άλλοι δύο φίλοι και συνεργάτες επαγγελματίες φωτογράφοι! (Σίγουρα έπαιξε ρόλο ότι παλαιότερα για να αγοράσεις έναν Nikkor 28-200 ήθελες ένα αξιοσέβαστο ποσόν).

Σε σύγκριση με τις 200, 300 ή και 500 φωτογραφίες που χωράει μια κάρτα μνήμης SD ή Compact Flash, πριν το 2005, έπρεπε να αγοράζουμε 30, 40 ή και 50 σχετικά ακριβά ρολά φίλμ slides Kodachrome ή Fujichrome για να πάμε σε ένα ρεπορτάζ στο εξωτερικό ή σε μια Πτέρυγα Μάχης. Επίσης η φωτομέτρηση και η έκθεση στο φίλμ δεν συγχωρούσε λάθη. Για σημαντικές λήψεις έπρεπε κάθε φορά να γίνεται bracketing, δηλαδή κάθε φωτογραφία/πόζα να τραβιέται 4-5 φορές με μερικά Stop +/- overexposure/underexposure για να επιλεγεί η καλύτερη μετά την εμφάνιση.

Σε περίπτωση υπερβολικής υπερέκθεσης/υποέκθεσης το φίλμ ήταν για πέταμα. Επίσης τα ASA/ISO του φίλμ ήταν δεσμευτικά και δεν μπορούσες να επέμβεις αν δεν ήθελες να ρισκάρεις.

Δεν υπήρχε αυτόματη εστίαση, τα φωτόμετρα ήταν πρωτόγονα και συχνά έκαναν λάθος, οι ενδείξεις στο οφθαλμοσκόπιο ελάχιστες, έπρεπε να οπλίσεις μετά από κάθε λήψη, ενώ αν η δράση συνεχιζόταν όταν τελείωνε το φίλμ έπρεπε να έχεις δεύτερη γεμάτη μηχανή έτοιμη. Αν κατά λάθος άνοιγες την πλάτη της μηχανής πριν τυλίξεις πίσω το φίλμ απλά έχανες τα πάντα! Όταν χρησιμοποιούσες φλάς έπρεπε συχνά να μαντεύεις και να γνωρίζεις πολύ καλή φωτογραφία αλλά και τα όρια του εξοπλισμού σου. Συχνά ο φτηνός ή μέτριος εξοπλισμός έδινε υλικό για πέταμα και είχε αυστηρούς περιορισμούς.

Σήμερα η τεχνολογία επιτρέπει αποδεκτές λήψεις με το ενσωματωμένο φλάς. Τότε η χρήση ενός εξωτερικού φλάς ήταν συχνά καταστροφική για το θέμα, ειδικά στην περίπτωση μοντέλων.

Στην πρόσφατη έκθεση Photovision είχαμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε την τελευταία Nikon D5 και η εμπειρία ήταν μοναδική, όπως και η συνάντηση σε διπλανό περίπτερο, μετά από πολλά χρόνια, με τους Αφους Αντζουλάτους (Κyosho - DSAW Hobbies) που εκτός από τα RC ασχολούνται και με τα Drones!

Τελικά η φωτογραφία, είτε με φίλμ είτε ψηφιακή, είτε σε video, παραμένει άρρηκτα δεμένη με το χόμπυ του μοντελισμού. Χάρη σε αυτήν κρατάμε πολύτιμες αναμνήσεις, ακόμα και όταν το μοντέλο αλλοιωθεί στο πέρασμα του χρόνου, καταστραφεί ή χαθεί.

Αν αφιερώνουμε χρόνο για να μάθουμε μοντελιστικές τεχνικές αξίζει άλλο τόσο να μαθαίνουμε τις δυνατότητες του φωτογραφικού εξοπλισμού μας, διαβάζοντας εκείνο το παραπεταμένο manual, που πάντα κρύβει πολύτιμους θησαυρούς…

http://www.practicalphotographytips.com/Photography-Basics/digital-photography-timeline.html

http://www.nikon.com/100th/history

http://redbook-jp.com/kenkyukai-e/2017/201704.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Nikon_FE

(Ευχαριστώ τον Δημήτρη Ασιθιανάκη από το Facebook που μου έστειλε τα εξώφυλλα των περιοδικών "ΦΩΤΟ-ΤΕΣΤ" και "Φωτογραφίας". Το πρώτο είχε λίγο...τολμηρές για το 1977 λήψεις στο εξώφυλλο αλλά σαν περιεχόμενο η "Φωτογραφία" ήταν πολύ ανώτερη)